مقدمه

بطور کلی می توان ناپیوستگی ها را به عنوان یک سطح فرسایش یا سطحی که در آن رسوب گذاری انجام شده تعریف کرد که در روی آن طبقات جوان تر قرار گرفته اند. در حقیقت ، ناپیوستگی دو سری طبقات با سن های مختلف را از یکدیگر جدا می کند.

مرحل تشکیل ناپیوستگی

ناپیوستگی در چند مرحله تشکیل می شود. در اولین مرحله ، سنگهای قدیمی تشکیل می شوند. پس از مدتی ، ممکن است به عللی رسوب گذاری قطع و رسوبگذاری در روی این طبقات متوقف شود و یا اینکه دریا پسروی کند و طبقات قدیمی ، چین خوردگی پیدا کرده و در معرض فرسایش قرار گیرند. هرگاه برروی این سطح فرسایش یافته ، مجددا دریا پیشروی کند و طبقات جدیدی تشکیل شود ، یک ناپیوستگی به وجود می آید. با توجه به آنچه گفته شد ، درمی یابیم که ناپیوستگی ها از سویی به ساخت های اولیه مربوط اند و از سوی دیگر ، عوامل تکتونیکی در تشکیل آنها رل موثری به عهده دارد و بنابراین ، آنها را می توان در ساختهای ثانویه طبقه بندی کرد. در طرفین سطح ناپیوستگی ، ممکن است سنگهای رسوبی ، آذرین نفوذی ، آتشفشانی و دگرگونی مشاهده شود.

انواع ناپیوستگی ها

ناپیوستگی ها را براساس سنگهای موجود در طرفین سطح فرسایش و عوامل تکتونیکی موثر ، به چهار دسته اساسی زیر تقسیم می کنند.

ناپیوستگی دگر شیب یا دگر شیبی

در این ناپیوستگی ، طبقات دو طرف سطح ناپیوستگی با هم موازی نیستند بلکه نسبت به هم حالت دگرشیب قرار دارند. نمونه جالبی از دگرشیبی در طبقات ژوراسیک و کرتاسه در ناحیه کرمان دیده می شود.

ناپیوستگی هم شیب

هرگاه سنگهای موجود در طرفین سطح ناپیوستگی با یکدیگر موازی و بین آنها یک سطح فرسایش مشخص وجود داشته باشد ، ساختمان حاصله به نام ناپیوستگی هم شیب خوانده می شود. معمولا ناپیوستگی هم شیب وسعت زیادی دارد و اختلاف سن سنگهای سطح آن زیاد است.

ناپیوستگی آذرین پی

در مواردی که سنگهای زیرین سطح ناپیوستگی از نوع آذرین باشد ، به نام ناپیوستگی آذرین پی نامیده می شود. در بعضی موارد ، این نام به ناپیوستگی هایی که سنگهای آنها دگرگونی است نیز اطلاق می شود.

ناپیوستگی بدون فرسایش

اگر در ناپیوستگی ، سطح فرسایش مشخصی وجود نداشته و طبقات دو طرف سطح ناپیوستگی باهم موازی باشند ، پدیده حاصله به نام ناپیوستگی بدون فرسایش نامیده می شود. بدیهی است در این حالت تشخیص ناپیوستگی فوق العاده مشکل است و تنها در مواردی که اختلاف زمانی قابل توجهی بین دو لایه مجاور موجود باشد ، می توان به وجود آن پی برد.

نشانه‌های تشخیص ناپیوستگی ها

کنگلومرای قاعده

در بسیاری موارد ، طبقات جوان تر ، یعنی طبقاتی که در بالای سطح ناپیوستگی قرار دارند ، با یکنوع کنگلومرا شروع می شود که مشخص پیشروی دریا بر روی سطح ناپیوستگی است.

قطع ناگهانی گسله ها ، دایکها و پدیده های مشابه

از آنجایی که سنگهای موجود در طرفین سطح ناپیوستگی ، در مراحل مختلف تشکیل شده اند ، لذا در بسیاری موارد ، خصوصیات ویژه این طبقات در امتداد سطح ناپیوستگی قطع می شود. مثلا اگر در طبقات قدیمی ، قبل از تشکیل طبقات جدید ، گسله ای به وجود آمده باشد ، این گسله ها به سطح ناپیوستگی محدود خواهند شد. همچنین اگر در طبقات زیرین ، یک دایک وجود داشته باشد ، در امتداد سطح ناپیوستگی به طور ناگهانی قطع خواهد شد.

تغییر ناگهانی در مشخصات طبقات

اگر مشخصات سنگها مثل رنگ ، جنس و سایر خصوصیات ، در یک امتداد به طور ناگهانی تغییر کند ، ممکن است در امتداد یاد شده یک ناپیوستگی وجود داشته باشد.

ویژگیهای ناپیوستگی ها در نقشه های زمین شناسی

ناپیوستگی ها در نقشه های زمین شناسی مشخصات ویژه ای دارند که به کمک آنها ، می توان ناپیوستگی را تشخیص داد.

اختلاف فاحش در میزان سنگ شدگی طبقات

اگر بین طبقات یک منطقه تفاوت فاحشی در میزان سنگ شدگی و سیمان شدگی طبقات دیده شود ، ممکن است در فصل مشترک این طبقات ، ماسه سنگ و شیل دیده شود ، فصل مشترک این سنگها را می توان به عنوان ناپیوستگی در نظر گرفت.

 

اختلاف فاحش در درجه دگرگونی

در حالتی که درجه دگرگونی سنگهای یک منطقه تفاوت بارزی داشته باشد ، می توان تصور کرد که سنگهای با درجه دگرگونی کم ، مدتها پس از سنگهای با درجه دگرگونی زیاد ، به وجود آمده اند و بنابراین ، در فصل مشترک این دو دسته سنگ ممکن است ناپیوستگی وجود داشته باشد.

اختلاف فاحش در شدت چین خوردگی طبقات

اگر در ناحیه ای ، طبقات شدیدا چین خورده ، در مجاورت طبقاتی که دارای چین خوردگی خفیف و یا به حالت افقی اند ، واقع باشد ، می توان تصور کرد که طبقات با چین خوردگی کمتر ، جوان تر از طبقات دارای چین خوردگی شدیداند و بین آنها ممکن است یک ناپیوستگی وجود داشته باشد.

نشانه های فسیل شناسی

در بسیاری حالات ، دلایل فسیل شناسی نیز ممکن است برای مشخص کردن یک ناپیوستگی مفید واقع شود. مثلا اگر در ناحیه ای سنگهای حاوی فسیل ها ی تریاس بالا ، بلافاصله در زیر طبقات حاوی فسیل های کرتاسه پایین قرار گیرند ، حتی اگر این طبقات به موازات یکدیگر هم باشند ، باز هم می توان به وجود یک خلا رسوب گذاری در ژوراسیک پی برد و بدین ترتیب ، فصل مشترک طبقات مزبور را به عنوان یک ناپیوستگی هم شیب در نظر گرفت.

نشانه های تشخیص ناپیوستگی از گسله ها

از جمله مسائلی که می تواند در تشخیص حقیقی مرزها موثر واقع شود ، ویژگی های خاص ناپیوستگی یا گسله است. مثلا اگر در فصل مشترک طبقات کنگلومرای قاعده دیده شود ، نشانه بارزی بر وجود ناپیوستگی است. به ویژه اگر این کنگلومرا حاوی قطعاتی از سنگهای قدیمی تر باشد ، قطعا می توان آنرا نشانه ناپیوستگی دانست. همچنین نشانه های ویژه گسله از قبیل آینه گسله ، برش و سایر مشخصات ویژه سطح آن ، می تواند به عنوان وجود گسله تعبیر شود.


بایستی توجه داشت که چون سطح ناپیوستگی از جمله نقاط ضعف طبقات به شمار می آید ، لذا در بعضی حالات ، ممکن است سطح ناپیوستگی در عین حال یک سطح گسله نیز باشد یعنی پس از تشکیل ناپیوستگی ، گسلی نیز در امتداد سطح به وجود آمده باشد.

رُخساره (به انگلیسی: Facies) ظاهر و ویژگی‌های یک واحد سنگی است که شرایط تشکیل آن را نشان می‌دهد.

تنوع رخساره‌ها در سنگ‌های دگرگونی ناحیه‌ای زیاد است و به همین دلیل بر حسب کارشناسان مختلف به دسته‌های کوچکتر و زیررخساره‌ها تقسیم‌بندی شده است. در درجات ضعیف‌تر، تشخیص رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای از دگرگونی دینامیکی آسان نیست. رخساره‌های مهم دگرگونی ناحیه‌ای شامل رخساره شیت سبز، رخساره آمفیبولیت و رخساره گرانولیت می‌باشد. در بعضی شرایط، رخساره اکلوژیتی را جزو رخساره‌های دگرگونی ناحیه‌ای به حساب می‌آورند.

رخساره‌های رسوبی

رخسارهٔ رسوبی رخساره‌ای چینه‌شناختی است که ازنظر ویژگی‌های سنگ‌شناختی و دیرینه‌شناختی با سایر قسمت‌های یک واحد چینه‌شناختی متفاوت است. اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ دانه‌های سنگی و کانی‌ها صورت بگیرد به سنگ‌رخساره ^lithofacies گفته می‌شود و اگر تقسیم‌بندی واحد چینه‌شناختی بر پایهٔ فسیل‌های موجود در سنگ انجام شود آن را زیست‌رخساره^biofacies می‌گویند.

زون زیست‌چینه‌شناختی در یک توالی سنگی ساده که معرف محیطی با مجموعهٔ فسیلی از خصوصیات یک زیست‌زون زنده است نیز زون زیست‌رخساره‌ای ^{biofacial zone} نام دارد.

 

فهرست مطالب:

تعريف چينه شناسي و ارتباط آن با ساير شاخه هاي علم زمين شناسي

رخساره و مشخصات آن

تعريف رخساره

بررسي رخنمون لايه هاي سنگها يا به عبارت ديگر رخساره ها

جمع آوري منابع سنگي و داده هاي فسيلي سطح الارضي و تحت الارضي و معرفي ساختهاي رسوبي

گردآوري فسيل ها

ارزش های میکروفسیلها

شماره گذاري و مشخص کردن نمونه ها

بسته بندي نمونه ها براي ارسال

توصيف موقعيت محل نمونه ها

هدف از توصيف موقعيت محل

عواملي که در تشخيص چينه ها نيز موثرند

واژه های چینه بندی و معادل آنها

تفکیک لایه ها از نظر ضخامت

ضخامت لايه ها معرف چيست؟

ساخت

اثر ريشه گياهان در معادن زغال سنگ

ساخت فلوت

ساخت گرو

ساخت دانه ترتيبي

لايه بندي مورب

ريپل مارکها

اهميت ريپل مارکهاي متقارن در چينه شناسي

حفره ها يا حبابهاي حاصل از خروج گاز

اشکال بالشي

ناپيوستگي

هياتوس

نشانه هاي تشخيص ناپيوستگي

و...