فتوژئولوژی به معنی کلی کلمه ، یعنی بررسی و تفسیر زمین شناسی از روی عکسهای هوایی.

دید کلی

استفاده از عکسهای هوایی در زمین شناسی ، یکی از جدیدترین شاخه‌های علم زمین شناسی است که در سالهای اخیر به سرعت رشد و ترقی کرده است. بطوری که از عکسهای هوایی می‌توان نقشه های اساسی تهیه نمود و ساختمان طبقات و چینه شناسی و بطور کلی وضع زمین شناسی یک محل را مورد بررسی و مطالعه قرار داد. ولی چون ممکن است وضع محل نسبت به عکسهای هوایی تهیه شده تغییر کند، از این جهت حدود اعتماد به آنها محدود بوده ، بطوری که مطالعه و بررسی روی روی زمین را نیز ایجاب می‌نماید.

تاریخچه و سیر تحولی

• طبق گزارشات ، اولین عکسبرداری هوایی از اروپا (فرانسه) ، به وسیله Nadar در سال 1858 در پاریس انجام گردید و مقارن با او ، یعنی در همان سال ، شخص دیگری به نام Laussedat با دوربین عکاسی و فیلمهای شیشه‌ای که با خود در باسن داشت، از دهکده‌ای نزدیک پاریس عکسبرداری نمود.
  
  
• در آمریکا ، اولین عکس هوایی که با باسن گرفته شد، به تاریخ 13 اکتبر 1860 ثبت گردید.
  
  
• در اتحاد جماهیر شوروی ، تاریخ اولین عکسبرداری هوایی به سال 1886 برمی‌گردد.
  
  
• پس از اختراع هواپیما توسط برادران رایت ، اولین فیلمبرداری هوایی ، بوسیله ویلبرت رایت در سال 1909 بود، در حالیکه برای مصارف غیر نظامی ، از جنگ جهانی دوم بطور وسیع آغاز شد.
  
  
• با پیشرفت در صنایع شیمیایی و تهیه فیلم بهتر و همچنین تکنولوژی هوایی ، در مجموع این شاخه از علم توسعه پیدا نمود. مثلا ، قشر ژلاتین در 1872 بوسیله Madox و فیلم به صورت حلقه در 1885 توسط East man به وجود آمد. دوربین‌های عکسبرداری هوایی با پیشرفت‌های شگرف در صنعت و هنر ، ساختمان عدسی ها به حد بسیار مرغوب رسید. ساختمان انواع فیلم‌های سفید و سیاه به صورت پانکروماتیک و مادون قرمز توسعه یافت و فیلم رنگی نیز از 1935 به صورت «کداکرم» عرضه گردید. و فیلمهای رنگی نیز کاربردی عظیم در تفسیر پیدا نمود.
  
  
• تکامل هواپیماهای دور پرواز با دوربین‌های مخصوص عکسبرداری هوایی توسعه بیشتری به کار تهیه عکس داد و در نهایت ، اعزام اولین قمر مصنوعی به نام Spatnik در 4 اکتبر 1957 بوسیله شوروی سابق و سپس فرستادن ماهواره‌های دیگر به خصوص در سری ماهواره‌های مساحی منابع طبیعی ، به نام Landsat ، بوسیله آمریکا ، تهیه عکس‌های متنوع در طول موجهای گوناگون ، ابعاد جدیدی در علم سنجش از راه دور بوجود آمده است.

اصول تفسیر عکسهای هوایی

در شناخت عوارض عکسهای مایل یا آنها که بوسیله دوربینهای دستی گرفته می‌شوند‌، کمتر کسی دچار مشکل می‌گردد، چون آنچه در عکس تصویر شده ، مطابق شکلهایی است که روزانه انسان با چشم عادی می‌بیند، در حالیکه در عکس‌های هوایی عمودی که از ارتفاع چند هزار متری زمین برداشته شده ، شناخت اجسام ، چندان کار ساده‌ای نبوده و بخصوص برای افرادی که هرگز زمین زیرپای خود را از هوا و از درون هواپیما یا هلیکوپتر ندیده‌اند، این مساله مشکلتر به نظر می‌رسد.

یک مفسر خوب و با تجربه ، همیشه ، دانستنیهای ذهنی خود را با درک عینی و داده‌های عکس ، در تشخیص عوارض طبیعت و شرایط مربوطه ، توام کرده و با توجه به تعدادی از عوامل مهم ، می‌تواند عکسهای هوایی را تعبیر و تفسیر نماید. بر روی این ادراکات و عمل تفسیر ، چند مورد ، دارای اثر مستقیم و قطعی هستند که می‌توان آنها را به شرح زیر طبقه بندی نمود:

• حساسیت ترکیب فیلم و فیلتر و یا حساسیت سایر دستگاههای کشف و ضبط.
• عکس گیری در عمل آوردن فیلم و تصویر
• فصل سال
• ساعت عکسبرداری
• اثرات اتمسفر
• مقیاس تصویر
• قدرت نقش گیری یا تجزیه پذیری مجموعه سیستم ضبط تصویر
• حرکت تصویر در لحظه عکاسی
• پارالاکس استریوسکپی
• قدرت دید و درک تشخیص مفسر
• ابزار و تکنیک تعبیر و تفسیر

کاربرد عکس‌های هوایی

• در شرایط موجود ، عکسهای هوایی در اکثر رشته‌های علمی برای پیشبرد عملیات شناسایی و اندازه گیری بکاربرده می‌شود و در نتیجه ، پاسخگوی بسیاری از مجهولات بوده و به خصوص ، در مسائل نظامی ، گروههای درگیر در جنگ می‌توانند وسیله بسیار مطمئنی از نظر شناسایی و برآورده‌های لازم باشند.
  
  
• نقشه برداری زمین شناسی از یک منطقه بزرگ
• بررسی و پیدا کردن معادن در روی زمین
• شناسایی پوشش گیاهی به منظور بدست آوردن اطلاعات از نوع طبقه‌ها و چگونگی قرار گرفتن طبقات در زیر آنها

فواید عکسهای هوایی

• با عکس‌های هوایی می‌توان با سرعت بسیار زیاد منطقه را مورد مطالعه قرار داد، و حال آنکه این عمل بوسیله نقشه برداری زمینی امکان پذیر نیست.
  
  
• چون هر جسم به توسط عکسبرداری تصویر کاملی از خود عرضه می‌نماید، و این عمل در زمان بسیار کوتاه انجام می‌گیرد.
  
  
• با عکس‌های هوایی شناسایی منطقه و تفسیر طبیعت آن در روی زمین انجام نمی‌شود، بلکه در داخل آزمایشگاه صورت می‌پذیرد. بدین معنی که بلافاصله پس از برداشت عکس‌های هوایی ، کلیه عملیات وابسته در آزمایشگاه انجام می‌شود.
  
  
• مناطقی که به هیچ وجه قابل نقشه برداری نیستند، مثلا مناطق خطرناک و غیر قابل دسترسی بوسیله عکسهای هوایی می‌توانند مورد بررسی و تفسیر قرار گیرند.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: تعاریف و کلیات

تعریف فتوژئولوژی

عکس هوایی

انواع عکس هوایی

عکس هوایی قائم

عکسهای هوایی مایل

عکس هوایی کم مایل

ویژگی عکسهای هوایی قائم و مایل

علائم حاشیه ای عکس هوایی

اطلاعات حاشیه ای

دوربین عکسبرداری هوایی

اجزاء دوربین عکاسی هوایی

انواع دوربین عکسبرداری هوایی از نظر زاویه تصویر

انواع دوربین عکسبرداری از نظر تعداد عدسی

فیلم

انواع فیلم در عکسبرداری هوایی

فیلم پان کروماتیک

فیلم های مادون قرمز

کاربرد عکسبرداری به روش مادون قرمز

فیلتر

انواع فیلتر

شرایط ضروری در عکسبرداری هوایی

و...

فصل دوم: نحوه عکسبرداری هوایی

خطاهای پروازی

راندگی توسط باد

پدیده Crab

انحراف

سرعت نامناسب هواپیما

پدیده Gap

و...

فصل سوم: آماده سازی عکس های هوایی

باند عکس (Strip)

فتواندکس

کاربرد فتواندکس

طرز تهیه فتواندکس

فتوموزائیک

مزیت فتوموزائیک نسبت به فتواندکس

مقیاس عکسهای هوایی

استفاده از فاصله کانونی و ارتفاع پرواز

مقایسه عکس با نقشه

مقایسه عکس هوایی با زمین

مقیاس متوسط

و...

فصل چهارم: کاربرد عکس های هوایی

کاربرد عکسهای هوایی در تهیه نقشه های زمین شناسی

کاربرد عکسهای هوایی در مطالعات آب شناسی

کاربرد عکسهای هوایی در اکتشاف نفت

عوامل موثر در تشخیص لایه بندی و تفسیر ساخت زمین شناسی در عکسهای هوایی برای اکتشاف نفت

کاربرد عکسهای هوایی در اکتشاف ذخایر معدنی

استفاده از معیار پوشش گیاهی در عکسهای هوایی برای پی جویی ذخایر معدنی

و...

فصل پنجم: خواص هندسی عکس های هوایی

اثر پارالاکس

اختلاف پارالاکس

پدیده جابجایی

عوامل موثر در جابجایی تصویر عوارض

و...

فصل ششم: دید استریوسکپی

برجسته بینی

دیدن بعد سوم

دید موازی و دید متقارب

اساس برجسته بینی «تصویر مضاعف»

قدرت تفکیک استریوسکپی

استریوسکپ و کاربرد آن

انواع استریوسکپ

استریوسکپ جیبی یا انکساری

استریوسکپ انعکاسی یا آیینه دار رومیزی

و...

فصل هفتم: دیدن تصویر سه بعدی با استریوسکپ

توجیه یک زوج عکس در زیر استریوسکپ

روش صحیح استقرار عکسهای هوایی در زیر استریوسکپ

دید پسودوسکوپی (دید کاذب)

مشاهده تصویر سه بعدی بدون استفاده از استریوسکپ

و...

فصل هشتم: تعیین پارامترهای اختلاف ارتفاع، شیب و ضخامت چینه شناسی در روی عکس های هوایی

پارالاکس بار یا استریومتر

استفاده از پارالاکس بار در اندازه گیری اختلاف ارتفاع دو نقطه

روش اندازه گیری شیب لایه روی عکس هوایی

تعیین ضخامت چینه شناسی

بزرگ بینی عمودی

عوامل موثر در بزرگ بینی عمودی

متغیر های عکس

متغیرهای استریوسکپی

تعیین بزرگ بینی عمودی

روش استفاده از نقشه

روش اندازه گیری صحرایی

توجیه عکس های هوایی در صحرا

و...

فصل نهم: تفسیر کلی عکس های هوایی

مقدمه

نتیجه

معیارهای شناسایی و تفسیر عکسهای هوایی

شکل و فرم (توپوگرافی)

نامتقارن بودن دامنه ها

معیارهای تعیین جهات و مقدار شیب در دامنه های نامتقارن

شیب نسبی دامنه ها در دو طرف برآمدگی و یا دره

اختلاف دامنه ها در دو طرف برآمدگی و یا دره

مشخصات آبراهه های دو طرف برآمدگی یا دره

رنگ متن (تن) و بافت عکس هوایی

عوامل موثر در تن عکس

بافت عکس هوایی

عوامل موثر در تن و بافت عکس هوایی

شبکه آبراهه ها

جنبه های مورد بررسی در طرح زهکشی آبراهه ها

تقسیم بندی ژنتیکی انواع آبراهه ها

مراحل تشکیل و توسعه آبراهه ها

نظام آبراهه ها

آبراهه های دندریتی یا شاخه درختی

آبراهه های عمود بر هم یا راستگوشه ای

و...

فصل دهم: شناسایی و تفسیر لیتولوژی در عکس های هوایی

نشانه های مورد استفاده در تفسیر لیتولوژی

توپوگرافی

رنگ

پوشش گیاهی

ضخامت خاک

گودیهای ناشی از انحلال

ویژگی ذاتی انواع سنگها

و...

فصل یازدهم: تفسیر و تشخیص ساختارهای زمین شناسی

مقدمه

معیارهای مفید در تعبیر و تفسیر ساختهای زمین شناسی

ساختمان چین ها

گسل ها

مهمترین شاخص های مورد استفاده برای شناسایی گسلها

درز و شکافها

و...

بخش عکس های نمونه