نیاز انسان به خوراک یکی از احتیاجات ذاتی یا فیزیولوژیک است که مهم‌ترین عامل بقای زندگی و طول عمر می‌باشد. احتیاج به خوراک دائمی است و ارگانیسم را مجبور می‌کند تا برای بدست آوردن خوراک و رفع گرسنگی کوشش کند.

تغذیه صحیح رشد را میسر می‌سازد، به تندرستی و طول عمر می‌انجامد و با تأثیر بر روی مغز و روان سبب رشد فکری می‌گردد.

غذای انسان باید شامل پروتئین‌ها، چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، مواد معدنی، ویتامین و آب باشد تا رشد و سلامت یاخته‌های بدن تأمین شود. این مواد با تغییراتی که در لوله گوارش حاصل می‌کنند قابل جذب می‌شوند و برای تأمین نیازهای حیاتی مورد استفاده یاخته‌های بدن قرار می‌گیرند.

تاریخچه تغذیه

تا اوایل سده ۱۹ مفهوم غذاخوردن فقط پرکردن شکم بود و احساس گرسنگی بشر را وادار می‌کرد تا آنچه را در دسترس خود می‌دید بدون توجه به کمیت و کیفیت آن مصرف کند. شهرنشینی و تشکیل اجتماعات باعث ایجاد تغییرات زیادی در طرز تغذیه بشر شده‌است. اولین اجتماعات و شهرها در میانرودان، آسیای غربی، مصر و یونان بوجود آمدند. شهرنشینهای اولیه کشاورزی و دامپروری را به خوبی می‌دانستند و برای تغذیه خود از محصولات متنوع استفاده می‌کردند. ایران نخستین کشور جهان است که انسان اولیه در آن به کشاورزی و پرورش دام پرداخته‌است. (آرتور کیت و دکتر ارنست هرتسفیلد در کتابی به نام صنایع ایران ثابت کرده‌اند که کشاورزی و تمدن از فلات ایران شروع شده‌است). در حفاریهایی که در بعضی از نقاط ایران نظیر شوشتر، دامغان، تخت جمشید و تپهسیلک کاشان به عمل آمده نشان می‌دهد که تاریخ کشاورزی در ایران متجاوز از ۶۰۰۰ هزار سال است.

تاریخچهٔ تغذیه در یونان نشان می‌دهد که مردم یونان باستان برای تغذیه اهمیت زیادی قائل بودند و این جمله به آنان منسوب است که: «برای تقویت روح هرگز جسم را نباید فراموش کرد و باید مردم را با ورزش و غذای مناسب تربیت کرد.» شواهد نشان می‌دهد که در زمانهای قدیم مردم یونان بیشتر از گیاهان تغذیه می‌کردند و مصرف گوشت گوسفند، پرندگان، شکر، لبنیات و ماهی نیز در بین بعضی از طبقات اجتماع معمول بوده‌است. همچنین روغن زیتون را بسیار مصرف می‌کرده‌اند.

در روم قدیم مردم کشاورزی می‌کردند و از غلات، بقولات و میوه و بعضی از انواع سبزیها تغذیه می‌کردند. غلات غذای اصلی آنها را تشکیل می‌داد و مصرف گوشت منحصر به طبقة اشراف بود. در دورانهای بعد یعنی پس از استقرار امپراتوری در روم وضع تغذیة مردم تغییر کرد و رومیان بعد از فتوحات مختلف از تغذیه مردم سرزمینهای فتح شده تقلید کرده و در این راه جانب افراط می‌پیمودند. البته این طرز تغذیه مربوط به طبقات مرفه و اعیان بود درحالیکه مردم عادی تغذیه ساده‌ای داشتند. در این زمان حتی کتب آشپزی نیز در روم منتشر شده که کتاب Deipnosphistae اثر Athenaeus در قرن دوم میلادی چاپ شده و طرز تهیه غذاهای گوشتی، سبزیها و اطلاعات دیگری در آن شرح داده شده‌است.

در مورد رژیمهای غذایی آغاز پیدایش آن به لوحه ای متعلق به سال ۱۹۰۰ قبل از میلاد مسیح در ناحیه سومر مربوط می‌شود که در آن برنامه غذایی یک کودک نوشته شده و در حال حاضر در موزه باستان‌شناسی استانبول نگهداری می‌شود.

طی دورانهای مختلف تاریخ و از دیدگاه مذاهب گوناگون، رژیمهای غذایی حائز اهمیت بسیار بوده و در بسیاری از کتب مذهبی مطالبی در زمینة تغذیه در دوران بارداری، شیردهی و روزه منعکس شده‌است. بقراط غالباً نصایح و توصیه‌هایی در زمینه مصرف یا عدم مصرف بعضی از غذاها به بیماران خود می‌کرده‌است و اکثر پزشکان یونان باستان رژیم درمانی را به عنوان بخش مهمی از معالجة بیماریها بکار می‌بردند.

زکریای رازی که از دید عده زیادی پدر علم تغذیه شناخته شده توصیه‌های مختلفی در زمینة رژیمهای غذایی دارد. همچنین در کتاب حفظ الصحه اثر اسرف بن محمد در زمینه تغذیه و رژیم در دوران مختلف زندگی مطالبی سودمند عنوان شده‌است.

با وجود اهمیت زیاد این رشته در حفظ سلامت انسان از گذشته تا حال داشته، ولی تا سالهای پایان جنگ جهانی اول هیچ سازمانی که رسماً در این زمینه فعالیت کند وجود نداشت، تا اینکه در سال ۱۹۱۷ نخستین انجمن مربوط به رژیم‌دانان توسط گروهی از کارشناسان تغذیه آمریکا تأسیس شد. این انجمن برای اولین بار مجله علمی رژیم شناسان را در سال ۱۹۲۵ منتشر کرد؛ و به تدریج دامنه فعالیت خود را در زمینه مدیریت خدمات غذایی مراکز تغذیه توسعه داد.

دانش‌آموختگان این رشته که رژیم‌شناس (Dietition) نامیده می‌شوند، باید تمام اطلاعات و دانش خود را در راه کمک به برقراری و بهبود سلامت بشر بکار گیرند.

اصطلاح رژیم درمانی یا درمان با رژیم (Diet-therapy) به معنای استفاده از رژیم غذایی نه فقط برای بیماران بلکه برای افراد سالم نیز است. بدین معنی که افراد سالم نیز باید به نوبه خود از رژیم غذایی مناسب استفاده کنند تا بدین وسیله از ابتلا به سوءتغذیه مصون مانده و از سلامت کامل برخوردار شوند. نیاز انسان به غذا یکی از احتیاجات ذاتی و فیزیولوژیکی است که مهم‌ترین عامل بقای زندگی و طول عمر بشر می‌باشد. احتیاج به غذا دایمی است و ارگانیسم را مجبور می‌کند تا برای به دست آوردن غذا و رفع گرسنگی کوشش کند. تغذیه صحیح و متعادل نه تنها پدیده رشد را مؤثر می‌سازد به تندرستی و طول عمر می انجامدبلکه با تأثیر روی اعصاب و روان سبب رشد فکری و نمو نیروهای جوانی می‌گردد. ترکیب شیمیایی غذایی انسان شامل پروتیین هاو چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها و مواد معدنی و ویتامین و اب می‌باشد تا رشد و سلامت یاخته‌های بدن تأمین شود.

ورزش به تمامی گونه‌های فعالیت فیزیکی بدن گفته می‌شود که شرکت کنندگان آن می‌توانند به صورت منظم و سازمان یافته یا گاه به گاه در آن شرکت کنند و از آن برای بهبود تناسب اندامشان یا فراهم آوردن سرگرمی و تفریح بهره ببرند. ورزش می‌تواند به صورت رقابتی برگزار شود که در این صورت باید بر پایهٔ رشته قوانینی که مورد توافق همگان است، یک یا چند برنده در آن مشخص گردد که در این‌گونه ورزش‌ها شرکت کنندگان باید درجه‌ای از توانمندیهای مربوط به آن رشته به ویژه در رده‌های بالاتر را دارا باشند. هم اکنون با در نظر گرفتن ورزش‌های تک نفره، صدها رشتهٔ ورزشی وجود دارد. ورزش‌های گروهی می‌تواند افراد را در قالب دو یا چند گروه دسته‌بندی کند و تیم‌ها با هم رقابت کنند. گونه‌هایی از فعالیت‌های غیر فیزیکی وجود دارد که گاهی آن‌ها را به ورزش نسبت می‌دهند؛ برای نمونه می‌توان به ورق‌بازی وبازی‌های تخته‌ای و فکری اشاره کرد.

تعریف ورزش به هدف و منظور از انجام آن بستگی دارد:

برای نمونه رقابت‌های شنا که در برابر هزاران نفر در یک استخر سرپوشیده ویژه مسابقات انجام می‌گیرد یک گونه از ورزش به‌شمار می‌رود در حالی که شنا در یک استخر معمولی یا در دریا یک تفریح شمرده می‌شود. رشته‌های فراوانی در ورزش وجود دارند و مردم زمان و هزینه زیادی را چه به عنوان شرکت کننده و چه به عنوان تماشاگر صرف ورزش می‌کنند. ورزش و ورزش کردن طی سالیان طولانی از قالب یک تفریح و سرگرمی به قالب یک حرفه و فعالیت درآمده‌است و تعداد بیشماری از ورزشکاران حرفه‌ای در سراسر جهان از طریق ورزش به ثروت رسیده‌اند. این یکی دیگر از ویژگی‌های ورزش به‌شمار می‌آید. امروزه ورزش زنان نیز جایگاه ویژه‌ای در مجامع بین‌المللی پیدا کرده‌است.

واژهٔ ورزش که از دیرباز معنای تمرین و ممارست داشت به هنگام تصویب «قانون ورزش اجباری در مدارس» در ۱۶ شهریور ماه ۱۳۰۶ خورشیدی به‌طور رسمی به معنای امروزی وارد قاموس واژگان دولتی ایران شده‌است. توسعهٔ ورزش‌ها با توجه به گذشتهٔ کامل آن‌ها، مطالب مهمی را دربارهٔ دگرگونی‌های اجتماعی و دگرگونی‌های خود ورزش‌ها آشکار می‌نمایند.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: تاریخچه و شناخت مفاهیم مربوط به تغذیه

مقدمه

کارهایی که مواد غذایی انجام می دهد

طبقه بندی عوامل مغذی بر اساس کاربرد آنها در بدن

متابولیسم

برآورد میزان سوخت و ساز پایه

مقدار نیازهای روزانه انرژی به نسبت کالری در سنین و شرایط مختلف فیزیولوژیکی

و...

فصل دوم: گوارش غذاها، لوله گوارش، اعمال کلی آن و آنزیمهای گوارشی

اعمال لوله گوارش و آنزيمهاي گوارشي

آنزیمها

دهان، بزاق و اعمال آن

مری

اعمال، حرکات و مواد ترشح شده در معده

وظایف معده

مواد مترشحه معده

پانکراس

آنزیمهای هضم کننده پروتئینها

آنزیمهای هضم کننده چربیها

کبد-صفرا

روده باریک و جذب روده ای

روده فراخ

و...

فصل سوم: كربوهيدراتها و نقش آنها در تغذيه و ارتباط كربوهيدراتها با فعالیت های ورزشي

طبقه بندی انواع قندها

هضم کربوهیدراتها

مراحل مختلف هضم کربوهیدراتها

گلوکز

نقش کربوهیدرات در بدن

رابطه کربوهیدرات ها با فعالیت های ورزشی

ارتباط کربوهیدراتها با فعالیت های کوتاه مدت

توصیه برای ورزشکاران سرعتی

ارتباط کربوهیدراتها با فعالیت های دراز مدت

و...

فصل چهارم: چربيها و نقش آنها در تغذيه و ارتباط چربيها با فعاليتهاي ورزشي

وظایف چربیها

طبقه بندي چربيها

انواع اسیدهای چرب

اسید های چرب اشباع نشده

چربیهای مرکب

طبقه بندی لیپوپروتئین ها

نقش کلسترول

نقش چربیها در بدن

مراحل هضم چربيها

متابولیسم چربیها

نقش کبد در سوخت و ساز چربیها

عوامل مؤثر در آزاد شدن انرژی چربیها

رابطه چربیها با ورزش

و...

فصل پنجم: پروتئينها و نقش آنها در بدن و فعاليتهاي ورزشي

ساختمان پروتئین ها

ساختمان اسید آمینه

انواع اسیدهای آمینه

طبقه بندی پروتئین ها

طبقه بندی پروتیین های غذایی

ارزش غذایی پروتئین ها

نقش پروتئین ها در بدن

هضم پروتئین ها

ارتباط پروتئین با ورزش

و...

فصل ششم: ويتامينها و نقش آنها در بدن و فعاليتهاي ورزشي

مقدمه

ویژگیهای ویتامین ها

نیاز روزانه به ویتامین ها

ذخیره ویتامینها در بدن

گروه بندی ویتامین ها

گروه بندی ویتامینها و نام متداول شیمیایی آنها

تفاوت ویتامین های محلول در چربی و محلول در آب

نقش اساسی ویتامین ها

کمبود ویتامین ها

افزایش در مصرف ویتامین ها

نقش ویتامین ها در فعالیت های ورزشی

و...

فصل هفتم: مواد معدنی، نقش آنها در بدن و فعالیت های ورزشی و طبقه بندی و نقش مواد معدنی در بدن

نقش مواد معدنی در بدن

طبقه بندی عناصر معدنی

طبقه بندی عناصر معدنی و مقدار آنها در بدن

طبقه بندی عناصر معدنی براساس وظایف آنها در بدن

الکترولیت ها

مواد معدنی مهم

سایر مواد معدنی، نقش، عوارض کمبود و ازدیاد، نیاز روزانه و منابع غذایی آنها

مواد معدنی و عملکرد آنها در ورزش

آب و مایعات بدن

نقش آب در بدن

تعادل آب در بدن

و...

فصل هشتم: تغذيه مطلوب ورزشكار قبل، در حين و پس از مسابقه ورزشي

تغذیه و ورزش

انواع فعالیت ها

تغذیه قبل از مسابقه

غذاهایی که باید در زمان قبل از مسابقه از خوردن آنها اجتناب کرد

تغذیه در حین مسابقه

و...