جامعه‌شناسی بخشی از علوم اجتماعی و دانش بررسی جامعه (پدیده اجتماعی) است. این رشتهٔ علمی به بررسی جوامع بشری، برهم‌کنش‌های آن‌ها، و فرایندهایی که جوامع را در وضعیت جاری‌شان نگاه داشته یا تغییر می‌دهد می‌پردازد. هدف این حوزهٔ علمی پرداختن به تجزیهٔ جامعه به بخش‌های تشکیل دهنده‌اش مانند انجمن‌ها، نهادها، گروه‌های هم‌جنس، هم‌نژاد، یا هم‌سن، و بررسی نحوهٔ برهم‌کنش فعال این اجزاء با هم‌دیگر است. علاوه بر این‌ها، این علم موضوعاتی مانند طبقه اجتماعی، قشربندی، جنبش اجتماعی، تغییرات اجتماعی و بی‌نظمی‌هایی مانند جرم، انحراف و انقلاب را مورد تحقیق قرار می‌دهد.

از آن‌جا که، در مقایسه با بقیهٔ حیوانات، انسان کمتر تحت تأثیر و کنترل غرایز است، بخش زیادی از رفتارهای او به‌واسطهٔ ساختارهای اجتماعی کنترل می‌شود. این موضوع ضرورت وجود ارگان‌های اجتماعی (از قبیل ارگان‌های اقتصادی، مذهبی، آموزشی، سیاسی، ...) برای مشخص کردن رفتارها و تصمیمات انسان‌ها را نشان می‌دهد. رشتهٔ جامعه‌شناسی به بررسی نحوه‌های تأثیر ارگان‌های اجتماعی بر رفتار انسان‌ها، برهم‌کنش ارگان‌های اجتماعی مختلف با یک‌دیگر، تشکیل، فرسودگی و نابودی آن‌ها می‌پردازد. از آن‌جایی که جامعه‌شناسی به رفتار ما به‌عنوان موجوداتی اجتماعی توجه دارد، زمینهٔ پژوهش آن از واکاوی (تحلیل) تماس‌های کوتاه میان افراد ناشناس در خیابان گرفته تا بررسی روندهای اجتماعی جهانی، همه را دربر می‌گیرد. جامعه‌شناسی، علم شناخت جامعه و همچنین ساختارها، روابط درون آن، نهادهای آن و واقعیت‌های اجتماعی است.

ابن خلدون مؤسس «علمی از تشکیلات اجتماعی» بوده که به آنچه امروزه جامعه‌شناسی خوانده می‌شود شباهت دارد؛ چنانچه برخی از محققین ابن خلدون را پدر جامعه‌شناسی می‌شناسند. بگفتهٔ دانشنامهٔ بریتانیکا جامعه‌شناسی در اواخر قرن ۱۹ میلادی بواسطهٔ کارهای امیل دورکیم در فرانسه،ماکس وبر و گئورگ زیمل در آلمان، رابرت پارک و آلبیون وودبری اسمال در آمریکا ظهور کرد. جامعه‌شناسی در ایران توسط غلامحسین صدیقی (تولد: ۱۲۸۴ هجری خورشیدی) در سال ۱۳۱۷ هجری خورشیدی بنیان نهاده شد.

جامعه‌شناسان از روش‌های مشاهده‌ای مختلف، نظرسنجی و مصاحبه، تحلیل‌های آماری، آزمایش‌های کنترل‌شده، و روش‌های دیگر بهره می‌جویند.

جامعه‌شناسی شهری یکی از زیر شاخه های جامعه‌شناسی است که به مطالعهٔ زندگی و تعاملات انسان در مناطق شهری می پردازد. جامعه‌شناسی شهری پس از مشاهده و مطالعهٔ مجموعه ای از داده ها همچون فرایندها، تغییرات و مشکلات به طرح قوانین و برنامه های گوناگون برای آنها می شود. در واقع جامعه‌شناسی شهری مطالعه جامع شناسانهٔ شهرها و نقش آنها در توسعه و پیشرفت جوامع است. به مانند دیگر شاخه های جامعه‌شناسی جامعه‌شناسی شهری نیز از پردازش و تحلیل آماری، مشاهده، نظریه، مصاحبه و دیگر روش ها جهت مطالعهٔ طیف گسترده ای از موضوعات از جمله مهاجرت، روند جمعیتی اقتصاد، فقر و ارتباط بین نژاد و اقتصاد بهره می جوید.

پایه های جامعه‌شناسی شهری مدرن از کارهای جامعه شناسانی همچون کارل مارکس، فردیناند تونیز،امیل دورکیم،ماکس وبر و گئورگ زیمل که به مطالعه و نظریه پردازی درباره فرایندهای اجتماعی و فرهنگی شهرنشینی و اثرات آن بر روی ازخودبیگانگی ،شکل گیری طبقات و تولید یا نابودی هویت فردی و جمعی پرداخته اند سرچشمه گرفته است.

امنیت شهر

امنیت شهر در مفهوم تضمین آسودگی و آرامش شهر و تمام شهروندان، دارای دوایر و لایه های متعددی است که حداقل سه نیاز امنیتی عمده یعنی امنیت وجودی (Existential Security)، امنیت رفاهی (Welfare Security) و امنیت معنابخش (Signifying Security) را در برمی گیرد، که این نیازها با سازوکارهای امنیتی مخصوص به خویش تامین می شوند. چنانکه امنیت وجودی در سایه مقابله با مجرمین به کمک ابزارهای زور و قدرت تحقق می گیرد که در مکاتب پوزیتیویستی مطرح است. امنیت رفاهی مورد بحث سازه انگاران، در بستر فراهم سازی امکانات و تسهیلات زندگی، درصدد پیشگیری از آسیب ها برآمده و آسایش را برای شهروندان به ارمغان می آورد. امنیت معنابخش که پُست پوزیتیویست ها از آن سخن گفته اند، با حمایت و مراقبت از شهروندان به تولید و بازسازی سرمایه های انسانی پرداخته و آزاد زیستی را تحقق می بخشد.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: كليات و تعاريف

تعريف جامعه شناسي

جنبه هاي مختلف واقعيات اجتماعي

جنبه ريخت شناسي

جنبه سازماني

رابطه ساخت گروه با وظايف گروهي

جنبه فرهنگي و رواني

انواع گروه هاي اجتماعي

موضوع جامعه شناسي شهري

تعريف شهر

و...

فصل دوم: ریخت شناسی شهری

ملاكهاي شناسايي شهر

سابقه شهرنشيني در جهان

رشد شهرنشيني در عصر جديد

دوره هاي رشد حمعيت جهان از نظر جمعيت شناسان سازمان ملل متحد

گرايش به سوي شهرها و اثرات اجتماعي آن

توسعه شهرنشيني

رشد جمعيت كشورهاي صنعتي

توقف رشد جمعيت مناطق پيشرفته

و...

فصل سوم: منشا جمعیت شهرنشین

عوامل مؤثر در رشد عمومي جمعيت شهري

منشا عمده و اصلي توسعه شهر نشيني در جهان

دلايل مهاجرت

انواع كوچ از نظر سازمان ملل

دليل عمده رشد فزاينده شهرنشيني

مهاجرت كنندگان

آهنگ مهاجرت

مهاجرت چند درجه اي

نتايج جامعه شناختي توسعه شهرنشيني

تحول در جمعيت فعال و شاغل

و...

فصل چهارم: توسعه شهرها و شهرنشيني در ايران

عوامل دگرگوني در سي سال گذشته جامعه ايران

تحول جمعيت شهرنشين ايران

نسبت جمعيت شهري و روستايي

عوامل مؤثر در تغييرات جمعيت شهرهاي ايران

نقش مهاجرت در ايجاد تغيير

دليل جذب مهاجران به شهر تهران

علل گرايش مهاجران به تهران

عواقب رشد شهرنشيي در ايران

نتيجه منفي مهاجرت

و...

فصل پنجم: مباني نظري جامعه شناسي شهري

نظريات مربوط به شهر و نظام شهرنشيني

شهر آرماني يا اوتوپيا

ويژگي هاي نظام مدينه فاضله افلاطون

محدوديت جمعيت شهر

نظريه هاي تاريخي و تكاملي شهر

انواع زندگي از نظر ابن خلدون

و...

فصل ششم: تحقيقات اكولوژيك در شهرها

اكولوژي شهر

جريانات اكولوژيك

هجوم

توالي گروه ها در يك محل

تراكم فعاليت ها و مشاغل معين در كنار هم و در نقاط خاص

جدايي مكاني

موقعيت و فاصله

موقعيت مركزي

منظور از فاصله

تمايز فضا از نظر وظيفه و كاركرد

تمايز فضاي شهر از نظر جامعه شناسي

انواع طرح هاي توسعه شهري

طرح دواير متحد المركز

طرح محوري

طرح قطاعي

و...

فصل هفتم: بنيان هاي زندگي شهري، تشكيلات اجتماعي شهرها و تحول آن

ادوار مختلف تاريخي براي مطالعه زندگي شهري

دوران باستان

كاركرد شهر در دوره هاي مختلف

شهر در دوره اسلامي

اجزاي اصلي شهر در دوران اسلامي

شهرهاي بزرگ دوران اسلامي

تشكيلات شهرهاي اسلامي

بنيان هاي اجتماعي زندگي شهر در دوره اسلامي

و...

فصل هشتم: ويژگي هاي برخي گروه هاي اجتماعي

خصوصيات اجتماعي جوانان در شهرها

تنوع گروه هاي جوانان و طبقه بندي آنها

خصوصيت رفتاري جوانان

تشكيل گروه ها و دسته هاي جوانان در شهرها

و...

فصل نهم: مسکن خانوادگی

مطالعات مسكن

فونكسيون هاي مسكن

توجه انسان شناسان و جامعه شناسان به مسائل مسكن

نيازهاي مربوط به مسكن

خصوصيت مسكن ناسالم و معيوب

و...

فصل دهم: مسائل و مشكلات برنامه ريزي شهري و طرح هاي جامع شهري

سرعت گسترش و توسعه شهرنشيني در عصر جديد

رابطه توسعه شهر و روستا

مسئله شهرنشيني

تجمع و تمركز در محيط شهر

روش هاي حل مسائل شهري

حقيقت زندگي شهري

طرح هادي

و...

فصل یازدهم: برخي ويژگي هاي رواني و رفتاري شهرنشينان

رفتار شهرنشيني

اخلاق و رفتار شهرنشينان از ديدگاه ابن خلدون

ديد منفي نسبت به شهرنشيني

ويژگي هاي منفي زندگي شهري در عصر جديد

زيمل

و...

فصل دوازدهم: زمينه هاي پژوهش تازه در جامعه شناسي شهري

هدف از پژوهش در مورد شهرها

مهمترين بررسي ها به لحاظ جامعه شناسي

تحول صور زندگي و توسعه شهرنشيني

حاصل مطالعات شهري

و...

فصل سیزدهم: مطالعات و برنامه ريزي در ايران

اولين مطالعات شهري

مطالعات شهري در دوره هاي معاصر

آندره گدار

اولين شهرهاي داراي طرح جامع

و...

فصل چهاردهم: روش شناسي تحليل شهرها

عوامل تعيين كننده وضعيت شهرها

و...