نگاه اجمالی

بطور کلی جامعه شناسی روستایی به بررسی انواع نظام‌های اجتماعی مانند : خانواده ، جمعیت‌ها ، گروه بندی‌ها ، ارزش‌های اجتماعی ، هنجارهای اجتماعی ، گرایش‌ها ، کارکردها ، تحولات و بالاخره کلیه امور و مسائل جامعه روستایی می‌پردازد که شناخت آن می‌تواند از یک سو برای توسعه ، رفاه اجتماعی و بهبود زندگی روستانشینان سودمند باشد و از سوی دیگر زمینه گسترش جامعه شناس روستایی را به عنوان یک رشته علمی فراهم آورد.

تاریخچه جامعه شناسی روستایی

جامعه شناسی روستایی در آمریکا نزدیک یک قرن است که عنوان رشته جداگانه‌ای از جامعه شناسی شناخته شده است. نخستین انجمن جامعه شناسی روستایی در سال 1937 تشکیل شد و به دنبال آن مجله جامعه شناسی روستایی انتشار یافت که در آن نتایج بررسی‌های انجام شده در زمینه مسایل روستایی منتشر می‌شد. می‌توان گفت که پیدایش جامعه شناسی روستایی در آمریکا ناشی از مشکلاتی بود که در زندگی مردمان روستایی وجود داشت، به همین جهت بیشتر جنبه کاربردی پیدا کرد.

در اروپا جامعه شناسی روستایی پس از جنگ جهانی دوم روی کار آمد. اما این امر به معنی آن نیست که جامعه شناسی -روستایی از آمریکا به اروپا صادر شده باشد. در اروپا از گذشته‌های دور بررسی‌های روستایی در کنار دانش‌هایی چون : جغرافیا ، تاریخ ، مردم شناسی ، اقتصاد کشاورزی در بسیاری از سرزمین‌ها جریان داشته است. بررسی‌های روستایی ، در اروپا برپایه یک سنت پژوهشی پرسابقه‌ای استوار می‌باشد و میان سالهای 1890 و 1925 تحقیقات روستایی چندی انجام گرفته است. اما پژوهش‌های گسترده‌تر جامعه شناسی چه در زمینه‌های روستایی و چه شهری به زمان‌های اخیر مربوط می‌شود.

اهداف جامعه شناسی روستایی

• از جامعه شناس روستایی انتظار می‌رود که مسائل اقتصادی ، فنی ، زیستی ، طبیعی ، و نیز عوامل دیگری که در پذیرش تغییرات و نوآوری‌ها و بطور کلی پذیرش شیوه‌های جدیدی که در پیشرفت اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی موثر است از طریق تحقیق تبیین کند.
  
  
• جامعه شناس روستایی در وهله نخست یک جامعه شناس است و با همان روشی به بررسی پدیده‌های اجتماعی جامعه روستایی می‌پردازد که جامعه شناس دیگر در زمینه مسائل اجتماعی جامعه‌های شهری ، صنعتی ، خانواده ، آموزش و پرورش و زمینه‌های مشابه دیگر بکار می‌برند. درک معنی جامعه شناسی روستایی با آگاهی از مفهوم جامعه شناسی ، روش‌ها و قوانین آن ارتباط نزدیک دارد به عبارتی دیگر پدیده‌های اجتماعی جامعه روستایی موضوع بررسی رشته خاصی از جامعه شناسی یعنی جامعه شناسی روستایی است.
  
  
• جی بی تامبار (J.B.Chitambar) هدف جامعه شناس روستایی را شناخت رفتار انسان روستایی می‌داند و عقیده دارد که این امر از لحاظ کاربردی دارای اهمیت خاصی است، زیرا دانشجوی علوم اجتماعی از طریق مطالعه در زمینه‌های جامعه شناسی روستایی می‌تواند درک بیشتری از رفتار انسان روستایی و رفتار خود داشته باشد.
  
  
• جامعه شناسی روستایی در بررسی جامعه روستایی از دست آوردهای علوم دیگری مدد می‌گیرد، یا اینکه دست کم از روش‌های آن علوم در کار تحقیق استفاده می‌کند. شهر و ده موضوعهای بررسی پیچیده و شواری را تشکیل می‌دهند که شناخت کامل آن با علوم متعددی ارتباط دارد.
  
  
• جامعه شناسان روستایی همچنین درباره فرهنگ‌پذیری و چگونگی تغییرات فرهنگ سنتی روستایی به تحقیق می‌پردازند و در این زمینه از دست آوردهای مردم شناسان و روان شناسان اجتماعی بهره می‌گیرند.
  
  
• بررسیهای جامعه شناسی روستایی زمینه توسعه و پیشرفت روستاها را فراهم می‌آورد. کسانی که با مسائل روستایی سروکار دارند، کارشناسان روستایی ، مهندسان کشاورزی ، کارکنان خدمات روستایی ، ماموران دولتی ، مشاوران خانواده روستایی ، مروجان و معلمان کشاورزی ، برنامه ریزان توسعه روستایی همه می‌توانند از دست آوردهای جامعه شناسان روستایی بهره مند شوند.

 

فهرست مطالب:

فصل اول: جامعه و اجتماع

ماهيت انسان

مفهوم جامعه

سطوح مطالعه جامعه

تعريف جامعه

و...

فصل دوم: شهر، روستا و عشاير

ده (روستا)

ملاكهاي تعريف روستا

معيار تشخيص شهر و روستا

تعريف ده در ايران

و...

فصل سوم: تعريف و تاريخچة جامعه شناسي روستايي

موضوع جامعه شناسي

وظايف جامعه شناسي

موضوع جامعه شناسي روستايي

بنيانگذار جامعه شناسي روستايي

و...

فصل چهارم: شيوه هاي سكونت روستايي

تعريف شيوة سكونت

عوامل مؤثر در شيوه سكونت

عوامل طبيعي

عوامل اقتصادي

عوامل اجتماعي- فرهنگي

و...

فصل پنجم: قشربندي و تحرك اجتماعي در روستا

تعريف قشر اجتماعي

تعريف قشربندي اجتماعي

اهميت تملك زمين

ملاك قشربندي در روستا

اقشار روستايي

و...

فصل ششم: نهادهاي اجتماعي در روستا

تعريف نهاد اجتماعي

نهادهاي اجتماعي مهم

بُعد، نوع و كاركرد خانواده روستايي

ارزشهاي اجتماعي خانواده روستايي

تعريف خويشاوندي

تعريف طايفه

و...

فصل هفتم: روان شناسي اجتماعي روستاييان

بررسي رفتارها و روابط اجتماعي

طبقه بندي جوامع

جامعة سنتي

جامعة صنعتي

ويژگيهاي جامعه سنتي

سرنوشت گرايي

و...

فصل هشتم: جمعيت و حركات آن در روستا

مطالعات جمعيتي

ساخت جمعيت

ساخت جمعيت روستايي

حركات جمعيت

و...

فصل نهم: توليد كشاورزي

تعريف كشاورزي

انواع فعاليت كشاورزي

ويژگيهاي اقتصاد كشاورزي ايران

بهره برداري كشاورزي

و...

فصل دهم: نظامهاي بهره برداري

تعريف نظام بهره برداري

ويژگيهاي نظامهاي بهره برداري

نظامهاي بهره برداري از زمين در ايران

نظامهاي بهره برداري ما قبل سرمايه داري

و...

فصل یازدهم: واحدهاي كار زراعي

تعريف واحد كار زراعي

انواع واحد كار زراعي فردي

نسق زراعي

نسقدار

نسقبندي

جفت گاو

واحدهاي بهره برداري جمعي

و...

فصل دوازدهم: مالكيت ارضي و مناسبات زمينداري

تعريف مالكيت

رابطة فرد با زمين

مالكيت جمعي و دولتي در جوامع شرقي

مالكيت ارضي از لحاظ شيوه انتقال به دولت اسلامي

و...

فصل سیزدهم: اصلاحات ارضي

تعاريف اصلاحات ارضي

اصلاحات، تغييرات و انقلاب ارضي

تفاوت اصلاحات ارضي و تغييرات ارضي

انقلاب ارضي

و...

فصل چهاردهم: توسعه، توسعة روستايي و تنگناهاي آن

تعريف توسعه

ابعاد مفهوم توسعه

مفهوم فلسفي- نظري توسعه

مفهوم عيني- كاربردي توسعه

نظرية توسعه يكپارچه

و...

فصل پانزدهم: برنامه ريزي توسعة روستايي

ضرورت برنامه ريزي

تعريف برنامه ريزي

دستورالعمل اقتصادي

شرايط برنامه ريزي

سطوح برنامه ريزي

و...