اقتصاد سلامت شاخه ای از علم اقتصاد است که به مسائلی پیرامون کارایی،اثربخشی ارزش و رفتار در تولید و مصرف سلامت و مراقبت های بهداشتی می پردازد.به طور کلی اقتصاددانان سلامت عملکرد سیستم های مراقبت بهداشتی در رفتارهای مؤثر بر سلامت مانند سیگار کشیدن را مورد مطالعه قرار می دهند.کنت ارو در مقاله اش در سال ١٩٦٣ ،که غالبا موجب شده است که اقتصاد سلامت به عنوان یک رشته علمی شناخته شود،تمایز مفهومی بین سلامت و سایر کالاها را به تصویر می کشد.عواملی که اقتصاد سلامت را از دیگر حوزه ها تمییز می دهند عبارتند از:مداخله دولتی گسترده،عدم اطمینان غیر قابل کنترل در ابعاد مختلف،اطلاعات نامتقارن،موانع ورود ،آثار خارجی و حضور یک شخص ثالث.در بخش مراقبت های بهداشتی ، شخص ثالث پزشک است که تصمیمات خرید(مثلا در مورد آزمایش های آزمایشگاهی ، تجویز دارو ، انجام عمل جراحی وغیره) را می گیرد در حالی که از قیمت محصول یا خدمات بی اطلاع است.اقتصاددانان حوزه سلامت چندین نوع اطلاعات مالی را ارزیابی می کنند هزینه ها بدهی ها و مصارف.عدم اطمینان برای سلامتی ، در نتیجه نتایج آزمایشات بیمار و نگرانی های مالی،ذاتی است.شکاف دانش موجود بین پزشک و بیمار،موقعیت مزیتی خاص برای پزشک به ارمغان می آورد که اطلاعات نامتقارن نامیده می شود.غالبا آثار خارجی در زمینه سلامت و مراقبت های بهداشتی، به طور خاص درمورد بیماری های عفونی،پدیدار می شوند.به عنوان مثال تلاش برای جلوگیری از ابتلا به سرماخوردگی،بر افراد غیر از تصمیم گیرنده تاثیر می گذارد.

قلمرو

محدوده اقتصاد سلامت به وضوح توسط "نمودار درختی" الن ویلیامز طراحی شده است که این رشته را به هشت موضوع مجزا تقسیم می کند:

• چه چیزی بر سلامت تاثير می گذارد؟(غیر از مراقبت های بهداشتی)
• سلامت چیست و چه ارزشی دارد؟
• تقاضا برای مراقبت های بهداشتی
• عرضه مراقبت های بهداشتی
• ارزیابی اقتصاد خرد در سطح درمان
• تعادل بازار
• ارزیابی در سطح کل سیستم
• برنامه ریزی، بودجه بندی و نظارت بر مکانیزم

تقاضای بهداشت و درمان

تقاضا برای بهداشت و درمان،تقاضایی مشتق شده از تقاضا برای سلامتی است.مراقبت های بهداشتی به عنوان وسیله ای برای رسیدن به یک سهم بزرگتر از"سرمایه سلامت" مورد تقاضا قرار می گیرد. تقاضا برای سلامتی برخلاف اکثر کالاهای دیگر است زیرا افراد منابع را هم به منظور مصرف و هم تولید سلامتی اختصاص می دهند.توضیحات فوق سه نقش افراد در اقتصاد سلامت را نشان می دهد.گزارش بهداشتجهانی (ص ٥٢) می گوید که مردم در مراقبت چهار نقش را ایفا می کنند:

• همکاران
• شهروندان
• تولیدکنندگان
• مصرف کنندگان

مدل تولید سلامت مایکل گروسمن در سال ١٩٧٢ در مطالعه این حوزه بسیار تاثیرگذاربوده و دارای چندین عنصر منحصربفرد است که آن را قابل توجه می سازد.مدل گروسمن هر فرد را هم به عنوان تولید کننده و هم مصرف کننده سلامت در نظرمی گیرد.سلامت همچون سهامی ست که در غیاب سرمایه گذاری در سلامت ، با گذشت زمان تنزل می یابد، به طوری که سلامتی به عنوان یک نوع سرمایه شناخته می شود.این مدل تأیید می کند که سلامت هر دو کالای مصرفی است که رضایت مستقیم و مطلوبیت و سود مندی سرمایه گذاری را به ارمغان می آورد و باعث می شود که رضایت مشتریان را به طور غیر مستقیم از طریق روزهای مریض کمتر کند.

سرمایه گذاری در سلامت هزینه بر است زیرا مصرف کنندگان باید زمان و منابع اختصاص یافته به سلامت، مانند ورزش در ورزشگاه های محلی را در برابر اهداف دیگر مبادله کنند.این عوامل برای تعیین سطح مطلوب سلامتی مورد تقاضای فرد مورد استفاده قرار می گیرند.این مدل تأثیر تغییرات قیمت مراقبت های بهداشتی و سایر کالاها،پیامد های بازار نیروی کار مانند اشتغال و دستمزد و تغییرات تکنولوژیکی را پیش بینی می کند.

این پیش بینی ها وپیش بینی های دیگر از مدل های توسعه ی مقاله سال ١٩٧٢ گروسمن پایه و اساس بسیاری از تحقیقات اقتصاد سنجی انجام شده توسط اقتصاددانان حوزه سلامت است.

در مدل گروسمن ،سطح بهینه سرمایه گذاری در سلامت،در حالی که هزینه نهایی سرمایه سلامت برابر با سودنهایی است اتفاق می افتد.با گذشت زمان سلامتی در برخی جهات کاهش می یابد( δ ) نرخ بهره ای که مصرف کنندگان با آن مواجه است توسط ( r ) مشخص شده است.هزینه نهایی سرمایه سلامت را می توان با اضافه کردن این متغیر پیدا کرد.

سودنهایی سرمایه سلامت نرخ بازده این سرمایه دربخش های بازار است.در این مدل سطح بهینه سرمایه سلامت می تواند تحت تأثیر عواملی چون سن،دستمزدها و تحصیلات قرارگیرد.برای مثال( δ ) با افزایش سن افزایش می یابد،بنابراین دستیابی به همان سطح ازسرمایه سلامت یا سهم سلامت بعد از گذشت یک دوره یک ساله گران و گرانتر می شود.سن همچنین سود نهایی سهام سلامت را کاهش می دهد.بنابراین سطح بهینه سهام سلامت بعد از گذشت یک دوره یک ساله کاهش می یابد.فراتر از مسائل بنیادین،تقاضای واقعی برای مراقبت های پزشکی مشتق شده از میل به داشتن سلامتی (بنابراین متأثرشده از تابع تولید سلامت) است.

تمایز مهم بین سود نهایی از مراقبت های پزشکی (که همیشه مرتبط است با منخنی تقاضایواقعی براساس تقاضای مشتق شده)ویک منحنی تقاضای موثر جداگانه(که مقدار مراقبتهای پزشکی تقاضا شده در قیمت های مختلف بازار خلاصه می کند)این است که از آنجا که بیشتر مراقبت های پزشکی از ارائه دهندگان به طور مستقیم خریداری نشده است اما به دلیل بیمه در قیمت های یارانه ای به دست آمده،مخارج واقعی پرداخت شده معمولا کمتر از قیمت بازار است.مصرف کننده(MB=MC) را از هزینه های پیش بینی نشده تعیینمی کند و بنابراین تقاضای واقعی بر قرار خواهد کرد.این تمایز اغلب تحت عنوان"مخاطره اخلاقی پس از مرگ"(که مجزا از مخاطره اخلاقی پیش بینی شده که در هر نوع بازار بیمه یافت می شود،است)توصيف می شود.

ارزیابی فناوری سلامت

ارزیابی اقتصادی ،و به طور خاص تجزیه تحلیل هزینه-اثر بخشی،تبدیل به یک بخش اساسی از فرایندهای ارزیابی فناوری برای سازمان ها در تعدادی از کشورها شده است.

برای مثال،موسسه کیفیت و اقتصاد در خدمات بهداشت (IQWIG) در آلمان و موسسه ملی مراقبت های بهداشتی و درمانی(NICE) در انگلستان هر دو به مقرون به صرفه بودن داروهای جدید که وارد بازار می شوند،توجه دارند.بعضی از سازمان ها ،از جمله(NICE) استفاده از تجزیه تحلیل هزینه-مطلوبیت(CUA)را توصیه می کنند.این رویکرد نتایج را در یک ماتریس ترکیبی از طول و کیفیت زندگی،تحت عنوان سالهای زندگی با کیفیت تعدیل شده (QALY) سنجش می کند.

بازارهای مراقبت بهداشتی(بهداشت و درمان)

پنج بازار سلامت برای نمونه تجزیه تحلیل شده است:

1. بازار تامین مالی مراقبت های بهداشتی (بهداشت و درمان)
2. بازار خدمات پزشک و پرستاران
3. بازار خدمات درمانی
4. بازار عوامل و نهادها
5. بازار آموزش حرفه ای

اگر چه فروض مدل های کتاب های درسی از بازارهای اقتصادی به طور قابل توجهی نسبت به بازارهای بهداشت و درمان به خوبی عمل می کنند اما به این وجود انحرافات

مهمی وجود دارد.در بسیاری از ایالت ها ، گروه های ریسک ایجاد شده اند که در آن نسبت به ثبت نام افراد برای دادن کمک هزینه درمان اقدام می کنند. بیمه گذاران زمانی که نتوانند هزینه های پزشکی را به طور کامل پیش بینی کنند،با مسأله انتخاب نا مساعد مواجه می شوند.انتخاب نامساعد می تواند به عنوان تهدیدی برای گروه های ریسک محسوب شود.خصوصیات بازارهای بیمه گروه های ریسک مانند خرید گروهی،انتخاب ترجیحی (cherry-­picking) و اصلاحات ،پیش شرطی برای مقابله با انتخاب نامساعد است.بیمارهای بیمه شده اگر حق بیمه مربوط به درمان را کامل پرداخت کنند به طور طبیعی کمتر نسبت به هزینه های بهداشت و درمان نگران هستند افزایش هزینه های مربوط به بیمه بهداشت درمان همانطور که به وسیله RAND آزمایش معروف بیمه سلامت، نشان داده شده ناشی از مخاطره اخلاقی است.بیمه گران از تکنیک های متعددی برای کاهش هزینه های نشأت گرفته از مخاطره اخلاقی استفاده می کنند:از جمله اعمال مقررات بیمه برای بیماران و محدود کردن انگیزه های پزشک برای ارائه مراقبت های پرهزینه.بیمه گران اغلب با انتخاب خدمات مورد ارائه،مقدار الزامی هزینه به اشتراک گذاشته(تعیین مقدار هزینه تقبل شده توسط بیمه)و محدودیت های پزشکان رقابت می کنند.مصرف کنندگان در بازارهای بهداشت و درمان اغلب از کمبود اطلاعات کافی در مورد خدماتی که برای انتخاب بیمه گر نیاز دارند و ارائه دهندگانی که بهترین پیشنهاد را دارند،رنج می برند.

اقتصاددانان حوزه سلامت مشکلی را با تقاضای ناشی از عرضه کننده به وجود آورده اند،که در آن ارائه دهندگان توصیه های درمانی را بر اساس معیارهای اقتصادی و نه ضوابط پزشکی ارائه می دهند.محققان همچنین تعداد قابل توجهی "تغییرات تمرین" (برای پروسه درمان) را ثبت کرده اند که در نتیجه در دسترس بودن خدمات برای تغییر در الویت ها و عمل است.برخی از اقتصاددانان معتقدند که الزام پزشکان برای داشتن مجوز پزشکی،محدود کردن نهاده ها و مهار نوآوری و افزایش هزینه برای مصرف کنندگان است در حالی که عمدتا تنها به نفع خود پزشکان است.

فهرست مطالب:

تعاریف

عرضه

قانون عرضه

شاخه های علم اقتصاد

تاریخچه اقتصاد بهداشت

اهداف اقتصاد بهداشت

عوامل موثر بر تقاضای مردم برای مراقبتهای بهداشتی و درمانی

عوامل موثر در عرضه خدمات بهداشتی درمانی

اعتبارات بخش بهداشت و درمان

حد مطلوب و صحیح تامین مالی

ویژگی های یک سیستم مطلوب و صحیح تامین مالی

رویکردهای تعیین حق سرانه

محاسبه مزایا و منافع بهداشتی

عوامل موثر بر تعادل عرضه و تقاضا در بهداشت و درمان

تولید در بخش بهداشت و درمان

منابع تولید

هزینه تولید

قانون بازده نزولی

تخصیص منابع تولیدی

اندازه طرحها، تحصیص منابع و بازده بهداشتی

برآورد هزینه های پروژه های بهداشتی و درمانی

هزینه سالیانه

برآورد درآمد پروژه های بهداشتی درمانی

تحلیل هزینه ها در بخش بهداشت

تعاریف و روشها

تصویری از تجزیه و تحلیل هزینه ها

کارایی هزینه های بیمارستان

پیش بینی خزینه ها

و...